We wpisie o Ricie Heyworth wspomniałam o piątce wielkich wytwórni. Jeśli chcielibyście się dowiedzieć na ich temat troszkę więcej, odświeżyć swoją wiedzę, bądź po prostu poczytać o złotej erze Hollywood to jesteście w dobrym miejscu.
Czym jest piątka wielkich wytwórni?
W latach 1930 -1950 Hollywood przeżywało swą Złotą Erę. Rocznie powstały setki filmów, które zarabiał krocie na całym świecie. Grywały z nich największe gwiazdy, których status był niemalże boski. Nie bez przyczyny Hollywood nazywano „fabryką snów”. Masowo produkowano wspaniałe, podniosłe, monumentalne dzieła, piękne historie o miłości, zabawne i lekki komedie oraz pełne wdzięku musicale, czyli realizowały marzenia o wspaniałym życiu.
Kino było świetnym biznesem. Zresztą, dla wielu, jest nim do dziś.
Możliwości zarobku na filmie, który bym odbiciem marzeń i wyobrażeń widza dostrzegli właściciele wytwórni filmowych. Do wielkiej piątki należeli:
- MGM, czyli Metro-Goldwin-Mayer;
- Warner Brothers;
- Paramount Pictures;
- RKO Pictures;
- Twentieth Century-Fox.
Obok nich istniało jeszcze Universal Pictures, które jest najdłużej działająca wytwórnią w Holywood, Columbia Pictures oraz United Artist. Na czym jednak polegała wyższość wyżej wymienionych wytwórni nad tą trójką? Otóż wielkie wytwórnie kontrolowały praktycznie wszystkie sieci kin w całych stanach. Studia produkowały filmy i dystrybuowały je w 100% na własnych zasadach, których celem było namnożenie zysków. Ponadto były zintegrowanymi studiami produkcyjnymi, dystrybucyjnymi i dźwiękowymi. Stanowiły w pełni wystarczalne ośrodki twórcze.
Filmy wyświetlane były w systemie blokowym, tak zwanym block booking. Polegał on na tym, że w wielu kinach wyświetlano kilka różnych filmów w tym samym czasie. W praktyce wyglądało to tak, że widz podczas jednego seansu oglądał krótki film nieanimowany, jedną lub dwie krótkometrażowe komedie, kilkunastominutowy film o tematyce muzycznej lub podróżniczej, kronikę filmową i wreszcie film fabularny. Z czasem do zestawu dodano zwiastuny filmowe i niskobudżetowe filmy klasy B (trwający nawet około godziny), a zniknęły komedie i filmy muzyczne. System double-feature, czyli podwójnego metrażu był gwoździem do trumny dla slapsticowych komedii, jednak pomógł rozwinąć wytwórnie tworzące filmy klasy B.
Blokowe wyświetlanie filmów przynosiło ogromne zyski i sprawiło, że także wielkie wytwórnie masowo zaczęły tworzyć niskobudżetowe filmy, zatrudniając mało znanych, drugorzędnych aktorów, którzy zarabiali grosze. Kontrola nad sieciami kin pozwoliła także wytwórniom na „zmuszanie” właścicieli do zakupu całego rocznego dorobku studia. W ciemno. Sprawa była prosta – wszystko albo nic. Jeśli kino było pod kontrolą MGM żadna inna wytwórnia nie miała możliwości zaproponować mu swojego repertuaru. Właściciel nie godząc się na wykupienie z góry całego repertuaru mógł od razu zamykać kino. Nazwać można to „systemem legalnych wymuszeń”, ładnie, prawda?
Największą „zbrodnią” wytwórni stał się wykreowany przez nie system gwiazdorski, o którym napiszę osobny artykuł. Wspomnę tylko, że gwiazdy, kochane i uwielbiane przez publiczność, były własnościami studiów i te kierowały nie tylko ich życiem zawodowym, ale niejednokrotnie także prywatnym.
Jak to się stało, że te, a nie inne wytwórnie tworzyły wielką piątkę?
Czas na trochę historii.
Metro-Goldwin-Mayer
Powstało w 1924 roku, założone przez trzech przedsiębiorców: Samuela Goldwyn’a , Marcusa Loew’a i Louisa B. Mayer’a. Każdy z panów prowadził swój osobny biznes, w czasach rozkwitu Hollywood postanowili zainwestować w kino, które wydawało się żyłą złota. Nie mylili się. Każdy film wyprodukowany przez studio poprzedza kilkusekundowy obraz z ryczącym lwem – doskonale nam wszystkim znane. MGM w swoich najlepszych latach, czyli właśnie wtedy kiedy należało do wielkiej piątki, miało pod swoimi skrzydłami największe gwiazdy, m.in. Grete Garbo, Clarka Gable’a, Bustera Keatona czy Elvisa Presleya. MGM produkował nawet 40 filmów rocznie, czyli co tydzień pojawiał się nowy obraz.
Najbardziej znane filmy wytwórni (z opisywanych lat) to:
- Billy the Kid ( David Miller, 1941);
- Filadelfijska opowieść (George Cukor, 1940);
- Czarnoksiężnik z Oz (Victor Fleming, 1939).
Warner Brothers
https://www.youtube.com/watch?v=GBro9yBpSD8
4 kwietnia 1923 r, trzech braci żydowskiego pochodzenia, urodzonych i wychowanych we wsi na Mazowszu, Albert, Sam i Harry (Aaron, Szmul i Hirsz Wonsal), wraz z Jackiem, żydem kanadyjskiego pochodzenia, zakładają wytwórnie o nazwie Warner Brothers. Bracia mieli bardzo dobrą intuicję do biznesu i sami byli żywo zainteresowani kinem. Za pieniądze ze sprzedaży konie należącego do ojca kupili projektor i założyli kino objazdowe, w którym prezentowali 11 minutowy western Napad na bank Portera. Rok później mieli już własne kino w New Castle. Dla Warner Brother pracował m.in. Humphrey Bogart. Do nich także należy pierwszy film dźwiękowy – Śpiewak jazzbandu”
Najbardziej znane filmy wytwórni to:
- Casablanca (Michael Curtiz, 1942);
- Sokół maltański (John Huston, 1941);
- seria filmów o Rin Tin Tinie.
Paramount Pictures
Druga z najstarszych wytwórni filmowych w Stanach. Została założona w maju 1912 roku przez Adolpha Zukora. Zanim stała się Paramountem istniała pod nazwą Famous Players Film Company. Adolph szybko zyskał partnerów, do których należał Jesse L. Lasky, właściciel maleńskij wytwórni nazwanej od jego nazwiska. Była ona po części finansowa przez Goldwyna (tak, tego z MGM) i pracował dla niej młody, obiecujący, nikomu nie znamy Cecil B. DeMille. Studio zmieniło nazwę na Famous Players-Lasky a chwilę później na neutralne Paramount Pictures, jak nazywa się do dziś.
Najbardziej znane filmy wytwórni to:
- Kleopatra (Cecil B. DeMille, 1934);
- Bulwar zachodzącego słońca (Billy Wilder, 1950);
- Droga do Maroka (David Butler, 1942).
RKO Pictures
To zdecydowanie najbardziej ambitna z wytwórni. Pracował dla niej Orson Welles i to właśnie tam stworzył Obywatela Kane. Stawiała na kino artystyczne, eksperymenty i dawała najwięcej wolności swoim twórcom. Miedzy innymi dlatego mógł powstać pierwszy King Kong. Początki wytwórni łączą się z przedsiębiorstwem Radio Corporation of America, którego założycielem był David Sarnoff. Przedsiębiorstwo miało własny patent kina dźwiękowego dlatego w 1928 roku zrzeszyły kino Keith-Albee-Orpheum i studio Film Booking Offices of America łącząc je z RCA i tworząc studio filmowo dźwiękowe.
Najbardziej znane filmy wytwórni to:
- Obywatel Kane (Orson Welles, 1941);
- King Kong (Merian C. CooperErnest B. Schoedsack, 1933);
- Żegnaj laleczko (Edward Dmytryk, 1944).
Twentieth Century-Fox
Powstanie wytwórni związane jest z fuzją trzech małych wytwórni: 20th Century Pictures założonej przez Josepha Schenck’a i Darryl’a F. Zanuck’a, Greater New York Film Rental i Fox Office Attractions Company założonych przez Williama Foxa. Nazwa jest więc połączeniem nazwy pierwszej z nich i nazwiska założyciela pozostałych dwóch. Co ciekawe Schenck i Zanuck pracowali wcześniej w United Artist i szybko stwierdzili, że Fox nie ma za wiele do zaoferowania. United Artist znana była ze swych artystycznych ambicji. Studio mierzyło się z szeregiem problemów i w pierwszych latach swej działalności nie zrealizowało zbyt wielu filmów.
Najbardziej znane filmy wytwórni to:
- W starym Chicago (Henry King, 1937);
- Znak Zorro (Rouben Mamoulian, 1940);
- Wszystko o Ewie (Joseph L. Mankiewicz, 1950).
Poza RKO wszystkie wytwórnie przetrwały do dziś i wszystkie realizują filmy i seriale. System studyjny przeszedł bardzo duże i znaczące zmiany, jednak jedno w Hollywood się nie zmieniło – producent decyduje o ostatecznym kształcie filmu.
W artykule przedstawiam jedynie kilkudaniowe wzmianki na temat każdej z wytwórni. Historię ich i ich gwiazd są nieraz bardzo burzliwe. Z pewnością wrócę jeszcze do tego tematu.
Źródła:
- własne notatki ze studiów;
- Wikipedia;
- http://www.historiasztuki.com.pl/strony/015-00-04-HOLLYWOOD.html;
- https://film.org.pl/a/historia-studiow-filmowych-universal-pictures-113448/3/;
- https://www.film.org.pl/prace/czolowki_wytworni/czolowki_wytworni_universal.html.